بهترین بستر کشت گلخانه

در سلسله مقالاتی که در مورد بستر کشت با شما سخن گفتیم، رسیدیم به بحث مهم و کاربردی آشنایی با بستر کشت گلخانه و نکاتی که در رابطه با خصوصیات بهترین بستر کشت گلخانه می توان ارائه داد. تیم پالیز کشت در راستای اطلاع رسانی جامع و کامل در مورد تمامی مباحث مربوط به کشاورزی و گلخانه داری و باغداری درصدد است تا کامل ترین مقالات را در زمینه های مختلف تقدیم حضور تان کند. پالیز کشت توانسته است انواع بستر کشت گلخانه را با کیفتی های فوق العاده تقدیم حضور شما عزیزان کند. برای آشنایی با بستر کشت گلخانه ابتدا می بایست نگاهی به انسان و کشاورزی و کشت و زرع بیندازیم تا در گام بعدی به خصوصیات بهترین بستر کشت گلخانه اشاره داشته باشیم. در طی دوران پارینه سنگی آدمیان بر همه ی جانوران برتری جسته بودند. با آن که آدمیان، شکارگران چیره دست و انعطاف پذیری بودند، و با آن که از ابزارهای مؤثر سود می جستند، سازمان اجتماعی داشتند و استعداد افزون بر میراث فرهنگ و به ارث گذاشتن آن، باز هم سخت تابع توازن طبیعت بودند. گام بعدی در عروج انسان به سوی سالاری بر جهان، همانا کشف وسایلی بود که محیط طبیعی را با ضرورت و آسایش بشر سازگار کند. با اهلی ساختن گیاهان و جانوران و با دست یافتن به وسایلی که بتوانند دشت هایی را که جنگل بود به کشتزار مبدل کنند، آدمیان شکل دهندگان و مناسب سازان وضع زندگی جانوران و گیاهان به نفع خویش شدند و دیگر جانوری شکارگر و وابسته به دگرگونی های طبیعت نبودند. کشاورزی علم و هنر کشت و پرورش گیاهان و دام ها ست. کشاورزی کلید توسعه تمدن بشری است. کشاورزی با اهلی کردن گونه های مختلف گیاهی و جانوری و انتخاب از بین آنها منابعع غذایی را برای رشد و حیات انسان ها و موجودات زنده فراهم می‌کند. ریشه کشاورزی به صد هزار سال پیش بر می‌گردد و اولین کشاورزان در حدود ۱۱۵۰۰ سال قبل شروع به کشت و کار کردند. حیوانات مختلف مانند گوسفند، بز، گاو انواع پرندگان از حدود ده هزار سال پیش اهلی شدند. گیاهان در یازده منطقه از سراسر کره زمین کشت می‌شدند. کشاورزی صنعتی یا مدرن در ابعاد وسیع و عمدتا تک محصولی هستند که از قرن بیستم آغاز به رشد کرد. البته کشاورزی خرد (در ابعاد کوچک با محصولات متنوع) همچنین توسط بسیاری از کشاورزان در سرتاسر زمین برای تامین مواد غذایی مورد نیاز خود و خانواده آنها در حال انجام بوده است. نکته اینجا ست که محتمل می باشد کشاورزی به تدریج اختراع شده باشد. این که محصولات پیش از زمان کریستف کلمب در امریکا از نظر گیاه شناسی کاملاً با گیاهان جهان کهن متفاوت بودند، بیشتر پژوهشگران را بر آن داشته است که بگویند کشاورزی در امریکا با استقلال کامل و بی رابطه با دیگر جاها ریشه گرفته است. حتی در جهان کهن هم کشاورزی دست کم در دو بخش مختلف پا گرفته است. شاهد اساسی بر این امر همانا اختلاف عمده ای است که میان دو شیوه ی کشاورزی در اوراسیا تا همین اواخر به چشم می خورد. کشاورزی در کشتزارها با تکیه بر تولید گیاه با بذرافشانی در اروپا و خاورمیانه معمول بود. در این مناطق غلات اساس کشاورزی بود، اما در مقابل باغکاری که بر اساس نشا کردن گیاهان در بیشتر جاهای بخش بارانی موسمی آسیا و جزایر اقیانوس آرام رایج بود، اهمیت داشت. این گونه دگرگونی ها اساسی هستند، و شاید از اکتشافات جدا از هم برای دست یابی به پرورش خوراک سبزی توسط کوشش های طرح ریزی شده و عمدی بشر ریشه گرفته باشند. همچنین ممکن است که اختلافاتی از طریق بهره برداری هوشمندانه از انواع گیاهان بومی در شرایط مؤثر در اقلیم های مختلف حاصل شده باشد.

کشاورزی جدید، اصلاح ژنتیکی گیاهان و کشاورزی شیمیایی به معنی کاربرد کودها و سموم در کشاورزی از شاخص های کشاورزی مدرن هستند. استفاده از تکنولوژی در کشاورزی به شدت باعث افزایش عملکرد شده است در حالی که باعث آسیب های محیطی و محیط زیستی شده است. اصلاح نباتات و دستکاری های جدید اقدامات جدید در دام پروری باع افزایش قابل توجهی در تولید گوشت و شیر شده است ولی این اقدامات پیشرفته باعث ایجاد آسیب و صدمه به محیط زیست شده و باعث نگرانی ها در مورد حقوق حیوانات شده است. مسائل زیست محیطی مانند گرم شدن کره زمین، کاهش منابع آب های زیر زمینی، جنگل زدایی، مقاومت به آنتی بیوتیک ها، هورمون های رشد درر گوشت های تولید شده صنعتی است. موجودات تولید شده به روش اصلاح ژنتیک به طور وسیع مورد استفاده قرار گرفته اند، اگرچه در برخی از کشورها ممنوع شده است. گلخانه در آمریکا به ساختمانی اطلاق می شود که با مواد شفاف برای عبور نور طبیعی جهت رشد و نمو گیاهان پوشانده شده است. این ساختمان معمولا به طور مصنوعی گرم می شود و با دیگر ساختمان های مناسب پرورش گیاه مانند شاسی های سرد و بسترهای گرم متفاوت است. زیرا به اندازه کافی برای کار کردن فرد در داخل آن، بلند است. در اروپا گلخانه به ساختمانی گفته می شود که به گرمای کمی نیاز دارد و هیچ گرمای مصنوعی به آن نمی رسد. خانه شیشه ای در اروپا به ساختمان هایی که به طور مصنوعی گرم می شوند، اطلاق می شود. نکته ای که می بایست به آن اشاره داشت این است که مواد پوشاننده شفاف گلخانه ها بسیار گوناگون اند. در آغاز شیشه، به عنوان پوشش گلخانه به کار می رفت ولی اکنون ورقه های نازک پلاستیک، پلاستیک های تقویت شده با فایبرگلاس، صفحات اکریلیک و صفحات پلی کربنات نیز مورد استفاده قرار می گیرند. آینده نویدبخش مواد پوشاننده جدیدی است که هزینه گرم کردن و خنک کردن را کاهش خواهند داد و همچنین گلخانه هایی با طرح های جدید و اسکلت هایی که اقتصادی‌ترند پا به عرصه وجود خواهند گذاشت. هدف اصلی ساختن انواع گلخانه های کشاورزی به وجود آوردن یک محیط مناسب برای رشد گیاه و تولید هرچه بیشتر و بهتر محصول است. برای این منظور حرارت، رطوبت، ،نور و سایر موارد در گلخانه به مقدار لازم آماده می شود و بیماری ها و آفات هم مهار می شوند. می دانیم که گیاهان با استفاده از نور در برگ ها مواد لازم گیاه را تولید می کنند به این عمل فتوسنتز می گویند. در مناطق سردسیر مقدار تابش نور خورشید بر روی گیاه بسیار اهمیت دارد و چون هوای گلخانه با تابش نور گرم می شود گیاه با استفاده از نور و حرارت کافی رشد خوبی پیدا می کند. در مناطقی که خورشید به صورت خیلی مایل به مدت کم می تابد شیب سقف گلخانه و جهت گلخانه بسیار اهمیت دارد. چون این موضوع تا اندازه ای شامل ایران هم می شود پس باید در ساختن گلخانه به آن توجه داشته باشیم. گلخانه ها به صورت های مختلفی ساخته می شوند و مورد استفاده های مختلفی هم دارند. در رابطه با آشنایی با بستر کشت گلخانهای می توان به خصوصیات و ویژگی های بهترین بستر کشت گلخانه اشاره ای داشته باشیم. بهترین بستر کشت گلخانه باید دارای این خصوصیات باشد: بستر کشت گلخانه باید دارای ظرفیت نگهداری آب و هوای کافی با نسبت متعادل را داشته باشد | بستر کشت گلخانه باید از لحاظ شیمیایی، خنثی و در عین حال پایدار باشد | بستر کشت گلخانه باید زهکش خوبی داشته باشد و آب اضافی از آن خارج شود | بستر کشت گلخانه باید دارای قابلیت تبادل کاتیونی متوسط باشد | بستر کشت گلخانه باید قابلیت بافری خوبی داشته باشد یعنی در برابر تغییر PH مقاومت کند | بستر کشت گلخانه باید تمیز باشد و قبل از کشت باید ضد عفونی شود.

تمامی گیاهان برای رشد و نمو به خاک مناسب نیاز دارند. خاک باید دارای مواد مغذی برای رشد گیاهان باشد. همچنین گیاهان بخصوص کاکتوس ‌ها برای رشد سالم به خاکی نیاز دارند که دارای بافت سبکی باشد. خاک به دلیل تأمین آب و مواد مغذی گیاه برای گیاه بسیار مهم است همچنین خاک باعث نگه داشتن ریشه گیاه شده و ریشه می تواند مواد مغذی مورد نیاز گیاه را به راحتی جذب کند و حیات گیاه تداوم پیدا کند. البته مواد مغذی موجود در خاک به هرحال زمانی به پایان خواهد رسید و ما باید با کود دادن این مواد مغذی را در اختیار گیاه قرار دهیم. مسلما هر نوع خاکی نمی تواند برای رشد گیاهان مناسب باشد. معمولا خاکی مناسب کشت است که از ذرات ماسه، گیاخاک و رس تشکیل شده باشد. اغلب؛ به خاکی که برای رشد گیاه مناسب باشد، خاک حاصلخیز می گوئیم. سئو محتوا جذاب ترین مقالات در حوزه کشاورزی را تولید و در وب منتشر می کند. بستر کشت گلخانه نیز دارای اهمیت بسیار زیادی ست و سبب می شود تا یک لخانه دار بتواند به سودآوری امیدوار باشدیا خیر. کارشناسان پالیز کشت ویژگی های بستر کشت گلخانه را برای شما بازگو خواهند کرد تا بدانید بهترین بستر کشت گلخانه دارای چه خصوصیاتی ست.

نسبت کربن به نیتروژن C/N نسبت جرم کربن به جرم نیتروژن موجود در یک ماده است. به عنوان مثال، C/N از ۱۰/۱ به معنای وجود ده واحد کربن برای هر واحد نیتروژن در ماده است. از آنجا که نسبت C/N هر چیزی در خاک و روی خاک می تواند تأثیر قابل توجهی در تجزیه باقی مانده محصول، به ویژه پوشش باقی مانده بر روی خاک و بازیافت مواد مغذی محصول (عمدتا نیتروژن) داشته باشد، درک این نسبت ها هنگام برنامه ریزی تناوب محصول و استفاده از محصولات پوششی در سیستم های کشاورزی مهم است. نسبت کربن به نیتروژن C/N در محیط رشد ریشه از اهمیت زیادی برخوردار است و نشان دهنده سرعت تجزیه بستر است. از آنجایی که تجزیه مواد آلی در خاک، توسط موجودات ذره بینی صورت می گیرد، در حالت عادی به ازای هر سی کیلوگرم مواد کربنی، یک کیلوگرم نیتروژن در بستر و در دسترس موجودات ذره بینی باشد تا بتوانند مواد آلی را با سرعت تجزیه کنند. در غیر این صورت، سرعت تجزیه کاهش می یابد و موجودات ذره بینی برای تجزیه مواد، نیتروژن موجود در خاک را جذب کرده و گیاهان دچار کمبود نیتروژن خواهند شد. بنابراین در صورتی که نسبت کربن به نیتروژن بستر کشت گلخانه ای بالا باشد، باید مقداری کود ازته به بستر اضافه شود تا نیتروژن مورد نیاز موجودات ذره بینی تأمین گردد. نسبت کربن به نیتروژنبرای خاک اره حدودا ۱۰۰ است (بنابراین باید حدود دوازده کیلوگرم نیتروژن به هر تن خاک اره اضافه شود تا تجزیه آن توسط موجودات ذره بینی تسهیل شود). نسبت کربن به نیتروژن برای سبوس، پوست درختان و کاه نیز ۳۰۰ است (پس به ازای هر تن آن، باید سه و نیم کیلوگرم نیتروژن به خاک اضافه شود).

گیاه نیز مانند سایر موجودات زنده برای رشد مناسب نیاز به آب دارد، با به عبارت دیگر آب مایه‌ حیات تمام موجودات زنده از جمله گیاه است. در محیط رشد گیاه، آب باید به مقدار کافی و با کیفیت مناسب وجود داشته باشد زیرا رشد گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود عناصر غذایی موجود در محیط رشد گیاه از جمله خاک در آن حل شده و جذب عناصر غذایی صورت بگیرد. نقش مهم دیگر آب شرکت در عمل فتوسنتز است. فتوسنتز واکنشی است که اساس تولید گیاهی بر آن استوار است. به عبارت دیگر فقدان فتوسنتز فقدان رشد در گیاه محسوب می ‌شود. نقش دیگر آب تنظیم دمای برگ و گیاه می ‌باشد. گیاه از طریق انجام عمل تعرق، دمای خودش را پائین می‌آورد و به مقدار قابل تحمل می ‌رساند، و اگر عمل تعرق آب از گیاه نبود، گیاه بر اثر افزایش دما دچار سوختگی می شد. نکته دیگر این است که اکسیژن کافی برای رشد بهتر گیاه باید در خاک وجود داشته باشد. عموما در خاک بدلیل تنفس ریشه، و فعالیت موجودات ذره‌بینی و تجزیه مواد آلی تولید CO۲ زیاد است پس این دی اکسید کربن تولید شده باید از خاک خارج شود و به جای آن اکسیژن وارد خاک بشود. پنجاه درصد از کل حجم خاک از منافذی که نیمی ار آن را هوا و نیم دیگرش را آب پر کرده است، تشکیل شده است. وجود آب و هوا برای گیاهان و سایر موجوداتی که در خاک زندگی می کنند، بسیار مهم و ضروری است. ترکیب این ذرات خاک موجب سهولت نفوذ ریشهٔ گیاهان در خاک، تهویه و نگهداری عناصر غذایی گیاهان در خاک می شود. بخش معدنی خاک از انواع کانی ها تشکیل شده است که در ساختار این کانی ها انواع عناصر مانند سدیم، کلسیم، پتاسیم و… به کار رفته است. گرچه این عناصر برای حفظ ویژگی خاک و حاصل خیزی آن برای کشاورزی لازم اند، اما گاهی افزایش غلظت آنها موجب شور شدن، قلیایی شدن یا شور قلیایی شدن خاک می شود. از این رو کشاورزان باید گیاهان مناسب با این نوع خاک ها را انتخاب کنند. مواد آلی خاک یکی از مقادیر کیفی در سلامت خاک اند و در حاصل خیزی خاک های کشاورزی بسیار اهمیت دارند. می توان دریافت که بستر کشت گلخانه مناسب می بایست قابلیت نگهداری رطوبت و میزان تهویه خوبی داشته باشد.

ماده آلی به ترکیبات مبتنی بر کربن در محیط های طبیعی و مهندسی شده، زمینی و آبزی اشاره دارد. این مواد متشکل از ترکیبات آلی هستند که از بقایای موجودات زنده مانند گیاهان و حیوانات و مواد زائد آنها در محیط زیست حاصل شده است. مواد آلی همچنین می توانند توسط واکنش های شیمیایی ساخته شوند. مواد آلی خاک ماهیتی غیر یکنواخت داشته و هیچ ساختار فیزیکی یا شیمیایی مشخصی ندارند. این مواد می توانند در خاک تحت مراحل مختلف تجزیه وجود داشته باشد. بقایای گیاهان، بستر درختان، کود دامی، حیوانات و انواع مختلف ارگانیسم های خاک و محصولات جانبی آنها و تا حدودی ضایعات انسانی به تشکیل مواد آلی خاک کمک می کنند. کسر فعال (ریشه ها و باقی مانده) منبع غذایی میکروارگانیسم های خاک است. کسر پایدار (هوموس)، کربن را ذخیره می کند و باعث کاهش اتلاف کربن آلی در تجزیه می شود. مواد آلی و معدنی خاک برای رشد محصولات کشاورزی بسیار حائز اهمیت هستند. از ویژگی های مهم مواد آلی خاک این است که ظرفیت خاک را برای نگهداری آب و مواد مغذی بهبود می بخشند در نتیجه شرایط را برای رشد گیاهان بهینه می کنند. روش های مختلفی برای افزایش سریع مقدار هوموس وجود دارد. ترکیب کمپوست، مواد / ضایعات گیاهان یا حیوانات یا کود سبز با خاک باعث افزایش مقدار هوموس در خاک می شود. خاک مورد استفاده برای کشت گیاهان باید دارای مقدار مناسبی مواد آلی باشد. این مواد سبب بهبود ساختمان خاک، افزایش قابلیت نگهداری رطوبت خاک، بهبود تهویه و افزایش حاصلخیزی خاک می شوند. در صورتی که کشت گیاه در گلخانه به صورت گلدانی باشد، مواد آلی مورد استفاده باید به اندازه کافی تجزیه شده باشند، به نحوی که در زمان استفاده، تجزیه مواد آلی به حداقل کاهش یابد. اگر در کشت های گلدانی، مواد آلی استفاده شده، سرعت تجزیه پذیری بالایی داشته باشند، سبب ریزبافت شدن خاک گلدان و کاهش تهویه می شوند و از طرفی، پس از مدتی با تجزیه شدن این مواد، حجم خاک گلدان کم می شود و ممکن است بخشی از ریشه های گیاه بیرون از خاک قرار گیرند، بنابراین در خاک گلدان نباید از مواد آلی با سرعت تجزیه پذیری بالا، مثل کاه، استفاده شود. اگر کشت گیاه در بستر گلخانه یا تراس ها صورت گیرد، چون حجم بستر کشت ریشه به اندازه کافی بزرگ است، موضوع ثبات مواد آلی خاک از اهمیت کمتری برخوردار است. زیرا با گذشت زمان، مواد آلی خاک به تدریج تجزیه شده و به جایگزین نیاز پیدا می کند. این امر بیشتر به صورت سالانه انجام می گیرد و مواد آلی، مانند خاک برگ، پیت ماس و کود دامی نسبتا پوسیده به خاک افزوده می شود تا کاهش حجم محیط رشد ریشه را جبران نماید.

وزن مخصوص ظاهری عبارت است از وزن واحد حجم خشک خاک در شرایط طبیعی و واحد آن بر حسب گرم بر سانتی متر مکعب است. اصولا این وزن خاک با میزان منافذ خاک نسبت عکس دارد یعنی هرچقدر منافذ زیادتر باشد وزن مخصوص ظاهری کمتر خواهد بود. مثلا خاک های اسفنجی با منافذ زیاد دارای وزن مخصوص کمتری از خاک های فشرده اند. بنابراین وزن مخصوص خاکهای ریزبافت در محدوده ۱ الی ۳/۱ گرم بر سانتیمتر مکعب نوسان می کند در صورتی که در خاک های درشت بافت در محدوده ۳/۱ الی ۸/۱ گرم بر سانتی متر مکعب است. علت کمتر بودن وزن مخصوص خاک های ریز بافت وجود خاکدانه ها و منافذ بیشتر در خاک است. مثلا در خاک های لومی سیلتی یا لومی رسی که اغلب همراه با مواد آلی بیشتر هستند به علت وجود خاکدانه های بیشتر و خلل و فرج زیادتر دارای وزن مخصوص ظاهری کمتر بوده و بین ۱ تا ۶/۱ گرم بر سانتی متر مکعب است در صورتی که در خاک های شنی به علت نزدیک بودن ذراتشان به هم و کاهش منافذ بین آنها دارای وزن مخصوص ظاهری زیادتری هستند که معمولاً در خاک های شنی و یا شنی لومی بین ۲ تا ۸/۱ نوسان دارد. خاک های ریز بافت به علت منافذ زیادتر موقعی دارای وزن مخصوص کمتری هستند که شرایط تشکیل خاکدانه در آن وجود داشته باشد. عموما خلل و فرجی در حدود ۵۰ درصد در لایه شخم ( ۰ تا ۳۰ سانتی متری) که دارای بافت مناسبی می باشند فضای مناسبی را برای آب و هوا تشکیل می دهند و این منافذ در خاک هایی ایجاد می شوند که به طور یک طرفه رسی یا شنی نباشند بلکه دارای بافت لومی شنی و یا لومی رسی ضعیف با مواد آلی کافی باشند. در نتیجه عملیات کشاورزی درصد حجم کل منافذ خاک کمتر شده و وزن مخصوص ظاهری زیادتر می شود و این مهم است زیرا شخم های زیاد و متوالی در هوای نامناسب و بارانی و مرطوب باعث خراب شدن بافت خاک می گردد. کمترین وزن مخصوص مربوط به خاکهای کشاورزی غیر مرطوب و همچنین خاک های رمبنده است. وزن مخصوص اینگونه خاک ها کمتر از ۱.۴ گرم بر سانتیمتر مکعب است یعنی یک متر مکعب خاک ۱.۴ تن وزن دارد. یا یک متر مکعب آن ۱۴۰۰ کیلو گرم و یا اگر بخوهید بر حسب پوند بر فوت مکعب بگوئیم، عدد ۱.۴ را در عدد ۶۲.۴ ضرب کنیم که می شود ۸۷.۳ پوند بر فوت مکعب. وزن مخصوص ظاهری بستر مرطوب (در حد ظرفیت زراعی)، با میزان استقرار گیاه در آن مرتبط است. هر چه محیط کشت سنگین تر باشد، استقرار گیاه در آن بهتر خواهد بود. مثلا مخلوط پیت و پرلیت پس از آبیاری به علت سنگین شدن، دارای استقرار خوبی برای گیاه است اما پس از خشک شدن بستر، گیاه در آن استقرار خوبی ندارد و هنگام جابه جایی گلدان، به آسانی می افتد. استفاده از بسترهایی با وزن مخصوص ظاهری بالا نیز، به علت سنگین بودن مقرون به صرفه نیست. وزن مخصوص ظاهری مطلوب برای بستر کشت گلدان، درست پس از آبیاری (رطوبت در حد ظرفیت گلدان) ۶۴۰ تا ۱۲۰۰ گرم در هر لیتر است. ظرفیت گلدان، به مقدار آبی گفته می شود که یک بستر کشت داخل ظرف (گلدان)، می تواند درست پس از آبیاری نگه دارد که این مقدار، معادل رطوبت ظرفیت مزرعه است. وزن مخصوص ظاهری در کشت گیاهان گلدانی، دارای اهمیت فراوانی ست ولی در کشت گیاهان در بستر گلخانه، یا سکوهای کشت خاکی، اهمیت چندانی ندارد.

انواع بستر کشت آلی به جهت ظرفیت نگهداری بالای آبی که دارند برای گیاهان گوشتی مثل کاکتوس ها و ساکولنت ها که میزان فراوانی از آب را در داخل بافت های خود نگهداری می کنند مناسب نیست و توصیه می شود برای گیاهانی مانند خانواده کاکتوس ها و ساکولنت ها از ترکیب شصت درصد ماسه شسته و چهل درصد مابقی از ترکیب خاک برگ سرند شده و کود پوسیده استفاده شود. لازم به توضیح است که بسیاری از بستر کشت هایی که داخل بازار عرضه می شوند به خاطر داشتن آلودگی های قارچی و میکروبی و آفات و بیماری های متعددی که داخل طبیعت وجود دارند مورد تایید و استاندارد نمی باشند چرا که این خاک ها باید به صورت شیمیایی و یا غیر شیمیایی استریل شوند تا از انتقال حشراتی مانند هزار پا و مگس های سفید به دیگر گیاهان جلوگیری به عمل بیاید. پالیز کشت توانسته است بهترین نمونه های بستر کشت گلخانه ای، بستر کشت نشا، بستر کشت گیاهان تزئینی، بستر کشت گیاهان باغی و ... را تولید و به باازر عرضه کند. کیفیت بستر کشت گلخانه ای عرضه شده توسط پالیز کشت بسیار بالا بوده و رضایت خاطر بسیاری از شما عزیزان را فراهم آورده است. بستر کشت آلی شامل این مواد می شود:

کوکوپیت محصول فرعی الیاف نارگیل است. کوکوپیت برای اولین بار در قرن نوزدهم برای باغبانی استفاده شد. اما به خاطر کیفیت آن‌ها پس از مدت کوتاهی، استفاده از آن‌ها کاهش یافت و محبوبیت خود را از دست دادند. در اواخر قرن بیستم زمانی که با روش‌های جدید کوکوپیت بهتری تولید شد، به محیط کشتی ارگانیک که با محیط‌زیستی سازگار بوده و پایدار است تبدیل شد. الیاف نارگیل توانایی جذب آب، زهکشی بالا و هوادهی مناسب را دارا هستند. این بستر فضای کافی برای ریشه ‌ها فراهم می‌کند و هوای کافی را در اختیار آن‌ ها قرار می ‌دهد. کوکوپیت بیشتر در ترکیب خاک گیاهان و گل‌های آپارتمانی و به‌ویژه برای صادرات گل‌ ها و کاکتوس ‌ها استفاده می‌شود. کشورهای مختلف اجازه صادرات انواع گیاه را فقط در خاک کوکوپیت دارند و گیاهان را با خاک کوکوپیت صادر می ‌کنند. کوکوپیت ها به صورت قالبی و فشرده در بازار موجود می‌ باشد که با اضافه کردن آب از حالت فشرده خارج می‌ شود. کوکوپیت محصولی سازگار با محیط ‌زیست است و هر درخت نارگیل سالانه به ‌طور متوسط ۱۵۰ نارگیل تولید می‌کند. الیاف نارگیل بخشی از مواد زائد این میوه است. PH کوکوپیت خنثی و در محدوده‌ی ۵.۲ الی ۶.۸ است، چون این محدوده با گذشت زمان تغییر می ‌کند، لازم است تا با کود های ارگانیک مقدار PH مجددا تنظیم شود. بستر کشت کوکوپیت با قابلیت استفاده مجدد است. کوکوپیت را با ضدعفونی کردن صحیح می ‌توان دوباره استفاده کرد. این بستر کشت پایدار است، اما برای دوره رشد بعدی باید آن را به شیوه صحیح آماده کرد تا بتوان محصولی سالم را تضمین کرد. کاهش عوامل بیماریزا و خطر آفات: بستر کشت کوکوپیت دارای ویژگی ضدقارچی است در نتیجه ریشه ‌ها را سالم نگاه می‌ دارد و می ‌تواند برخی از آفات را دفع کند، یعنی رشد گیاه آسان ‌تر خواهد بود. وقتی از بستر کوکوپیت برای کشت با زهکشی خشک استفاده می‌کنید نتایج خوبی به همراه دارد. با استفاده از مواد مغذی مناسب در مخزن آب برای این نوع بستر، ریشه گیاهان به راحتی به مواد مغذی دسترسی داشته و رشد بیشتر خواهند بود. کوکوپیت به صورت قالب‌ های فشرده در مراکز فروش تجهیزات کشاورزی و گل و گیاه وجود دارد. و اگر می ‌خواهید از آن به عنوان بستر کاشت استفاده کنید، کافی ست آن را خریداری کنید. و در داخل آب قرار دهید. توجه داشته باشید هر یک کیلوگرم کوکوپیت فشرده بعد از قرار گرفتن در آب و جذب رطوبت، می ‌تواند به پانزده لیتر کوکوپیت مرطوب تبدیل شود که بسته به سایز گلدان و نوع گیاه، می ‌توانید آن را به تنهایی یا مخلوط با دیگر بستر ‌های کاشت مانند پرلیت،پیت ماس، خاک اره و ... در گلدان قرار دهید. پالیز کشت انواع بستر کشت گلخانه ای را جایگزین کوکوپیت کرده است و می توانید از این نمونه بسنر های کشت استفاده کنید.

پوسته برنج به لایه اول دانه کامل برنج گفته می شود که روی لایه سبوس قرار دارد و زرد رنگ است. نام این محصول شلتوک یا فل است که از آن برای مصارف گلخانه ای و پرورش طیور استفاده می شود. این پوسته به دو صورت کامل و آسیاب شده وارد بازار می شود. پوسته آسیاب شده بسیار شبیه به سبوس برنج است و در صورتی که به عنوان غذای دام و طیور از آن استفاده شود باعث مشکلات گوارشی آنان می شود. یکی از کاربردهای مهم این محصول برای مصارف گلخانه ها است این محصول باعث زهکشی مناسب خاک شده در عین حال بسیار سبک بوده و حاوی مواد مغذی بسیار زیادی برای خاک می باشند. این پوسته زمانی که در درون خاک قرار می گیرند با دریافت رطوبت خاک مواد مغذی خود را وارد خاک می کنند و باعث رشد و تقویت گیاهان می شوند. پوست شلتوک یک محصول ثانویه از فرآیند برنج کوبی است که براحتی در دسترس می باشد. در واقع پوسته شلتوک یک محصول زائد و بدون استفاده صنعتی می باشد. امروزه از این محصول در گلخانه ها نیز استفاده می گردد و کاربرد بسیار زیادی برای کشت و کار گلخانه ای دارد. پوسته برنج به دلیل خواص مغذی برای خاک در گلخانه ها باعث رشد و نمو گیاهان می گردد. همچنین به دلیل خواص هندسی ظاهری باعث زه کشی هرچه بیشتر و سبکی خاک می گردد که خود باعث رسیدن مواد لازم برای رشد گیاهان گلخانه ای می گردد. این محصول خود دارای مواد انرژی زا و مقوی برای گیاهان است و هنگامی که در خاک ریخته می شود، رطوبت موجود در خاک باعث آزاد شدن این مواد می شود. با اضافه نمودن درصد مشخصی از پوسته برنج به خاک گلدان باعث می شود گلدان سبکتر شده زیرا که به همان میزان سبوس برنج با وزن کم خاک از گلدان کاسته می شود، برای گیاهان آپارتمانی تا ۳۰ درصد از کل خاک موجود پیشنهاد می گردد با پوسته برنج جایگزین گردد.

خاک اره از جمله موادی می باشد که می توان از آن کاربرد های فراوانی داشت که شاید تاکنون بیشتر افراد به آن پی نبرده اند. تهیه کود با خاک اره یکی از این کاربردها بوده که می توانید خیلی راحت و به سادگی آن را درست کرده و در مواقع مختلف برای عملکرد بهتر گیاهان خود از آن استفاده نمائید. هر باغبان می داند که برداشت مناسب تنها در خاک حاصلخیز حاصل می شود و به همین خاطر بایستی با دقت به دنبال آماده سازی بستر گیاه خود برای فصل تابستان باشید. توجه داشته باشید که در حال حاضر نوآوری های زیادی در زمینه کود وجود دارد اما روش های خوب و قدیمی نیز به همراه داروهای مدرن به صورت گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند و تاکنون هیچ شکستی نخورده اند و جالب است بدانید که استفاده از خاک اره به عنوان یک کود ایده آل یکی از بهترین این روش ها محسوب می شود. بسیاری از پرورش دهندگان گل و گیاه علاقه مند هستند تا از خاک اره پوسیده به عنوان کود استفاده کنند زیرا خاک اره چوب در حقیقت ماده آلی کاملا خالص می باشد. توصیه می شود که خاک اره ها را پیش از استفاده به صورت صحیح آماده نمایید و جالب است بدانید که خاک اره نه تنها خاک بستر را غنی می کند بلکه باعث شل تر آن شده و به عنوان مالچ طبیعی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. خاک اره به عنوان یک ماده ضروری در ساخت تخت های گرم کاربرد دارد. یکی از ویژگی های کاربردی خاک اره این است که به عنوان یکی از مؤلفه های تهیه کمپوست مورد استفاده قرار می گیرد. برای بهبود یافتن وضعیت ساختاری خاک برای کاشتن باغ و محصولات باغی مناسب می باشد. خاک اره دارای قابلیت هدایت حرارتی کمی می باشد و بدین گونه می تواند به عنوان بخاری برای گیاهان گرمازا همچون گل رز و انواع میوه ها در مناطق سردسیر مورد استفاده قرار گیرد. ماده ای پوشاننده برای مسیرها بوده که از این طریق از رشد علف های هرز جلوگیری می کند. ماده ای کاربردی برای ساخت مالچ سبزیجات، گیاهان باغی و محصولات گل می باشد و در رفع پژمردگی گل و گیاه موثر است. خاک اره چوب های سخت مثل اکالیپتوس باید قبل از استفاده پوسیده شود. برخی خاک اره ها نباید استفاده شود زیرا برای گیاه سمی است. خاک اره ها در طی رشد گیاه تجزیه می شود. همچنین ازت بستر کشت خاک اره کم است. ظرفیت تبادل کاتیونی این بستر کم است و میزان آب قابل دسترس گیاه در این بستر کم است.

خاک پیت یا خاک تورب تجمعی از مواد آلی تشکیل شده در یک ناحیه است. پوده یا خاک پیت عموما در زمین‌های بسیار مرطوب و در مناطق معتدل و سردسیر جهان به وجود می ‌آید. این قسمت از زمین مجموعه‌ای از عملکردهای اکولوژیکی را انجام داده و فواید زیست محیطی زیادی از جمله حفظ تنوع زیستی، کاهش خطر وقوع سیل، ذخیره‌ی کربن و ... را دارد. خاک پیت یا خاک پوده تجمعی از مواد آلی (به عنوان مثال گیاهان و یا خزه ها) است که در یک نقطه تشکیل شده و پس از شکل‌گیری به جای دیگری منتقل نشده است. در جایی که سطح آب در نزدیکی سطح این خاک ثابت باشد (دقیقا در زیر، داخل و یا درست در بالا)، بقایای گیاهان و خزه های مرده به دلیل عدم وجود اکسیژن، کاملا تجزیه نمی‌شوند (یعنی تجزیه هوازی محدود است). بنابراین لایه ای از مواد آلی به مرور زمان انباشته می ‌شود و تبدیل به مکانی می ‌شود که رسوب بستر از قسمت بی هوازی تجاوز ‌کند (یعنی در صورت عدم وجود اکسیژن). پوده یا خاک پیت، منطقه‌ای است که یک لایه متراکمی از پیت طبیعی انباشته شده در سطح (با پوشش گیاهی یا بدون آن) آن وجود دارد. طبق تعاریف مختلف، این لایه باید حداقل سی سانتی متر ضخامت داشته باشد تا به عنوان خاک پیت طبقه بندی شود. پیت بقایای گیاهان آبی مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده یا تخمیر می‌باشند. ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد، حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است. رنگ پیت خزه از خرمایی روشن (بیشینه تجزیه) تا قهوه ‌ای (کمینه تجزیه) متغیر است. این بستر جایگزین خاک برگ است و علاوه بر نگهداری رطوبت، خطر انتقال بذر علف های هرز یا بیماری ‌ها در آن وجود ندارد. در گذشته برداشت خزه‌ها با دست صورت می‌گرفت و به منظور خشک کردن آن‌ها را قطعه قطعه و یک سال آن را نگهداری می ‌کردند. تا آب از آن خارج و خشک شود. به منظور افزایش خاصیت نگهداری آب می‌توان خزه‌ها را در جایی قرار داد تا یخ بزند و این کار باعث پاره‌شدن سلول‌ها و افزایش خاصیت نگهداری آب می‌شود. محصول یکسال رشد خزه اسفاگنوم، معادل یک میلی‌متر پیت خزه فشرده است. قبل از مصرف خزه باید آن را خرد، غربال (قطر غربال یک سانتی ‌متر) و مرطوب نمود، در غیر این صورت آب به سختی در آن نفوذ می‌ کند و قابلیت جذب رطوبت آن کاهش می ‌یابد. مواد غذایی خزه کم و به عنوان مالچ یا بستر کشت به تنهایی یا مخلوط با سایر مواد به کار می‌ رود.

شاید مهمترین ماده آلی جایگزین پیت در حال حاضر، پوست درختان باشد. پوست درخت در کارخانه های چوب بری بوسیله ماشین های مخصوص از تنه درختان کنده می شود و سپس بوسیله آسیاب های چکشی آسیاب و از الک های مناسب عبور داده می شود. پوست درخت اصولا دارای PH، هفت است، رطوبت را به خوبی جذب می کند و وقتی کمپوست شود تهویه خوبی خواهد داشت.

در بخش جامد خاک بستر کشت دو زیر مجموعه مواد معدنی و مواد آلی دیده می شود. در مواد معدنی شامل یک سری ذرات ریز و درشت خاک هستند که طبق ابعاد و شکل های مختلف به واسطه کانی های تجزیه شده از سنگ تشکیل می شوند. مواد آلی خاک کشت مربوط به یک سری جانداران درشت و همینطور موجودات ریز هستند که مثلا وقتی باکتری ها و قارچ ها سبب تجزیه گیاهان در خاک می شوند یک سری مواد آلی به اسم هوموس ایجاد می شود که خاصیت کلوئیدی دارند و سبب جذب آب و نگهداری مواد غذایی می شوند و در تشکیل ساختمان خاک حاصلخیز کشاورزی نقش بسیار مهمی دارند. به دیگر سخن بستر کشت معدنی شامل انواع سنگ ها و صخره ها می شود و موارد زیر را شامل می شود:

پرلایت یک ماده ی استریل و سبک وزن است که از حرارت دادن ذرات گدازه آتشفشان حاصل می شود. در دمای ۷۶۰ درجه سانتی گراد، آب موجود در گدازه به بخار همراه با فشار تبدیل شده و باعث افزایش حجم ذرات و تبدیل به ذرات سفید پوک و اسفنجی می شود. طبیعت متخلخل پرلایت به آن توان نگه داشتن مقداری آب می دهد اما اندازه ی ذرات ( کمتر از ۳ میلی متر ) تهویه و زهکشی خوب فراهم می کند. فاقد عناصر غذایی بوده و PH آن خنثی بوده. استریل بوده و باعث افزایش هوای بستر کشت می شود و یک بستر سبک با دانه بندی بیشتر فراهم می کند. پرلایت برای ریشه دار کردن قلمه مورد استفاده قرار می گیرد. مزایای پرلایت عبارتند از: استریل بودن از نظر بهداشتی و جلوگیری از اثرات منفی علف های هرز و حشرات موذی | اصلاح سیستم آب دهی و هوادهی خاک | قدرت نگهداری آب و مواد غذایی | بستری مناسب جهت کشت و کار گیاه و رشد و پرورش بذر و قلمه | دارا بودن PH خنثی در حد ۶.۵ تا ۷.۵ و جلوگیری از هر گونه اختلال در ریشه | نفوذ و پخش یکسان آب در خاک | عدم ایجاد تغییر ناگهانی در دمای خاک. نکته اینجا ست که علت افزودن پرلایت به خاک بیشتر برای ایجاد تبادل هوایی است و بدلیل عدم تبادل کاتیونی نمی‌تواند مواد غذایی را بصورت یون نگه داری کند و حالت خنثی دارد و چهار برابر وزن خود آب جذب می ‌کند. پرلایت یک ماده سفید و گاهی مایل به خاکستری هست که از گدازه‌های آتشفشانی سرد شده استخراج می ‌شود. پرلایت می‌تواند حدود چهار برابر وزن خودش آب جذب کرده که این خاصیت مهمی برای این ماده است. پرلایت هیچ ماده معدنی ندارد و علت استفاده آن بیشتر برای بهبود ساختمان فیزیکی خاک و افزایش میزان خلل و فرج برای تهویه و اکسیژن رسانی بیشتر است. از مزایای استفاده پرلایت در کشاورزی نگه داشت آب می باشد که از تبخیر آب جلوگیری کرده و نیاز آبیاری را کاهش می دهد و در نتیجه شسته نشدن مواد غذایی خاک را به همراه داشته. با توجه به خلل و فرج در پرلایت باعث افزایش تبادل هوا و خاک و همچنین رشد آسان ریشه در خاک و آب و اکسیژن رسانی به ریشه گیاه می شود. یکی دیگر از مزایای پرلایت جلوگیری از تغییرات ناگهانی خاک و استریل بود که در بالا ذکر شد می باشد که این امر باعث جلوگیری از اثرات منفی گیاهان هرز و حشرات موذی می شود. یکی از فواید پرلایت این است که باعث اختلال در ساختمان خاک نمی شود. در روش هیدروپنیک برای نگهداشت آب از پرلایت استفاده می شود. عیب اصلی پرلایت عدم دوام مکانیکی آن بوده بطوری که دانه های پرلایت به مرور و بعد از گذشت دو یا سه سال استفاده متلاشی شده و تبدیل به پودر خیلی نرم می شود. فرسایش پرلایت باعث فشردگی و در نهایت تولید خفگی ریشه گیاه خواهد شد. البته بستر کشت پرلایت بسیار ارزان می باشد و می توان زودتر بستر را تعویض نمود.

پوکه معدنی هر چه دارای کیفیت بالایی باشد بیشتر استفاده می شود و کاربرد انبوهی را دارد. این پوکه های معدنی در انواع مختلفی تولید می گردند و بهتر است که برای گلدان و در نوع مناسب و نیاز خود آن ها را خریداری نمود. پوکه یا تفاله معدنی یک سنگ آتشفشان متخلخل به رنگ قهوه ای است که می توان با اندازه های مختلف آن را تهیه کرد. پوکه معدنی در گلدان باعث رشد بهتر و بیشتر گیاه شده و موجب می شود که رشد بیشتری را داشته باشد. این پوکه های مخصوص بیسشتر درگلخانه ها کاربرد دارند و افراد صاحب گلخانه ها برای توبلید انبوه گل و گیاه و رشد بهتر آن ها تا فروش بیشتر داشته باشند. از این پوکه های معدنی استفاده می نمایند که قیمت مناسب تری را نیز دارد. استفاده از پوکه معدنی در خاک نیاز به استفاده از کودهای شیمیایی به دلیل وجود مواد معدنی مانند آهن، روی، پتاسیم، منگنز، و فسفر کاهش می دهد. از نظر فیزیکی ساختار و بافت خاک را بهبود می بخشد. این یک ویژگی نرم و به راحتی قابل عمل به خاک می دهد. با تجزیه خاک های رسی با تأثیر میزان بالای مواد معدنی موجود، ساختاری نرم و نفوذ پذیر ایجاد می کند. می تواند به عنوان یک ماده عایق طبیعی در برابر سرما و گرما استفاده شود. بارها و بارها قابل استفاده است. توسط آب خورده نمی شود و توسط باد منفجر نمی شود. این برای احاطه درختان و بوته ها استفاده می شود. باعث کاهش تغذیه و تبخیر گیاه و نهال می شود. پوکه معدنی به لطف آهن موجود در آن ماده مغذی برای گیاهان است. در برابر آتش مقاوم است. سرشار از مواد معدنی شیمیایی است. رنگ های آن در برابر محو شدن مقاوم هستند، خوردگی ندارد به حفظ رطوبت در خاک کمک می کند.و نیاز به آبیاری را کاهش می دهد. پوسیده نمی شود و بوی بد تولید نمی کند. از رشد علف های هرز جلوگیری می کند. انتخاب خاک گلدان به دلیل فضای محدود آن و ضرورت تامین نیاز گیاه اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل ترکیب پوکه معدنی بقایای کودهای شیمیایی و آفت کش ها را در خاک تنظیم می کند. با گذشت زمان، خاک را به محیطی سالم، قوی و مناسب برای فعالیت های میکروارگانیسم تبدیل می کند. با محدود کردن حرکت هوا در سطح خاک، مقادیر دما را از قسمت فوقانی خاک به سطح پایین تر تنظیم می کند. با کاهش پوسته پوسته شدن و نفوذ ناپذیری سطح خاک، نفوذ آب را بهبود می بخشد. با کاهش تلفات آب اواپراتور، رطوبت خاک را حفظ می کند. این یک محیط و منبع انرژی مناسب برای رشد و فعالیت میکروارگانیسم های مفید برای رشد گیاه فراهم می کند. افزودن پوکه معدنی به خاک قبل از کاشت، جذب آب از خاک را آسان می کند. کنترل دمای حرارتی اطراف ریشه گیاهان را فراهم می کند.

این خاک دارای نفوذپزیری زیادی است، دارای تخلخل زیادی است، از نظر مواد غذایی بسیار ضعیف است، برای اصلاح آن می توان از خاک رس یا کود حیوانی یا گیاهی یا خاک برگ یا کمپوست استفاده کرد. مخلوط با خاک برگ یا پیت ماس یا کوکوپیت خاک مناسبی برای قلمه زنی است. قطر شن یا ماسه از ۲ – ۵/۰ میلی متر است. بسته به قطر ذرات ماسه، قدرت نگهداری آب بستر متفاوت است. عمدتاً به آسانی در مناطق صحرایی و رودخانه ها قابل دسترسی است. ماسه های رودخانه ای بخاطر شیرینی اشان ارجح تر است. مزیت اصلی ماسه و سنگریزه خالص، اینست که بصورت ثابت مانده و حالت خود را از دست نمی دهد، لذا نیاز به تعویض سالانه بستر وجود ندارد. اما عیب بستر کشت ماسه بالا بودن وزن آن است. در حال حاضر ترکیب ماسه و پرلایت استفاده می شود. شن و ماسه را باید حتما شستشو داده و ضد عفونی نموده و سپس استفاده نمود. اثرات شن و ماسه با پرلیت در خاک یکی است. خاکی که در گل کاری برای گیاهان مهیا می شود، از نظر خواص فیزیکی و شیمیایی با خاک مزرعه یا باغ متفاوت است. خاک گلدان باید از نظر بافت در حد متوسط و از نظر مواد آلی بسیار قوی باشد. اگر بافت خاک خیلی سبک باشد؛ یعنی فقط از ماسه و شن به عنوان بخش اصلی تشکیل دهنده خاک استفاده شود، خاک به اندازه کافی آب را در خود نگه نمی دارد و در نتیجه آبیاری پی در پی به زودی مواد غذایی (مواد آلی) خاک شسته شده و گیاه به کمبود مواد غذایی دچار می شود. بر عکس در صورتی که بر عکس، خاک گلدان رسی و خیلی سنگین باشد. یعنی از خاک رس به عنوان بخش اصلی تشکیل دهنده خاک گلدان استفاده شود، چون ذرات رس، چسبندگی زیادی با یکدیگر دارند، آب حاصل از آبیاری گیاه، در لابلای حفره های این خاک اسیر می شود و در نتیجه در خاک حالت ماندابی ایجاد می شود و اکسیژن کافی به ریشه های گیاه نمی رسد و اصطلاحا ریشه گیاه خفه می شود و در نهایت گیاه پژمرده می شود.

شاید تا به حال درباره فواید و کاربرد زئولیت در کشاورزی شنیده باشید. کاربرد زئولیت در کشاورزی و اثرات آن بر کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی در زمینه افزایش عملکرد محصولات کشاورزی و بهبود بهره ‌وری خاک و همچنین صرفه‌جویی در میزان مصرف کودهای شیمیائی، آب و استفاده بهینه از کودهای حیوانی می‌باشد. در حال حاضر کشورهایی همچون ژاپن، ایتالیا، اسپانیا، بلغارستان، ترکیه و ... به طور گسترده‌ای از زئولیت در بخش کشاورزی استفاده می ‌نمایند. زئولیت یکی از مواد ضروری است که باید در ترکیب خاک کشاورزی از آن استفاده شود. زئولیت، مشتق از دو کلمه یونانی است که با هم به معنای سنگ جوشان می‌باشند (ریشه یونایی “زین ” به معنای جوشیدن و “لیتوس” به معنای سنگ است) و این نام به این دلیل است که در هنگام حرارت دادن زئولیت، مقدار زیادی آب، به صورت بخار از آن خارج می‌شود. کاربرد زئولیت در خاک‌های کشـاورزی باعث عدم آلودگی آب‌های تحت الارضی بر اثر کودهای شیمـیایی می‌گردد همـچنین عـناصر سـمی سنگین را به دام می‌اندازد. خصوصاً از رشد سموم بخصوص آفلاتوکسین در خاک، ساقه و برگ ‌ها و محصول به دست آمده جلوگیری می‌کند. نتیجه این عملکرد نه تنها باعـث تهیه محصولات کشـاورزی سالم تر و در نتیجه سلامت غذایی جامـعه می‌شود، بلکه کاهش حضور این سموم در برگ ‌ها،‌ ساقه ‌ها و دانه ‌ها و مصرف آن ‌ها توسط دام ‌ها و همچنین افزودن زئولیت به غذای حیوانات باعث تولید پروتئین سالم ‌تر می‌گردد، که خـود منجر به تغذیه سالـم جامعه می ‌شود. زئولیت یک نوع آلومینوسیلیکات بوده و دارای خواص فیزیکی به شرح زیر است: خاصیت جذب و نگهداری آب در ساختار خود به مدت طولانی، خاصیت تبادل کاتیونی فوق‌العاده، جذب عناصر فلزی سنگین، و غربال مولکولی. همین خواص، زئولیت را به یک ماده اساسی و کاربردی در کشاورزی تبدیل کرده است. با توجه به ساختار متخلخل زئولیت این ماده معدنی قادر است مقداری از آب موجود در خاک را جذب کرده و آن را برای مدت طولانی درون شبکه ساختاری خود نگهداری کند. آب جذب شده در ساختار زئولیت به تدریج آزاد شده و جذب گیاه می شود، در طول روز به سبب تابش آفتاب مقداری از رطوبت سطحی خاک تبخیر می شود اما در طول شب با پائین آمدن دمای محیط، با جذب رطوبت هوا، مجددا مقداری آب از دست داده شده جبران می گردد. این عمل باعث کاهش قابل توجه میزان مصرف آب کشاورزی شده و حتی ممکن است در مناطق کم آب با توجه به خواص فیزیکی زمین زراعی مصرف آب را تا پنجاه درصد کاهش دهد. بنابراین استفاده از زئولیت در بخش کشاورزی برای کشورهایی مانند کشور ما که با کمبود آب مواجه هستند می‌توانند بخشی از مشکلات کمبود آب را برطرف سازد. استفاده از زئولیت سبب پایداری خاک شده و علاوه بر آن اسیدیته خاک را کنترل می کند. همچنین بخشی از کانی‌های پتاس و فسفر که پایدار و قابل جذب گیاه نیستند، توسط زئولیت که توانایی تبادل یونی دارد، جذب شده و بخشی از مواد مفید را قابل جذب گیاه می نماید، در نتیجه موجب افزایش حاصلخیزی خاک‌های زراعی و باغی کم قوت و یا متوسط می گردد. نتایج استفاده از زئولیت در کشورهای مختلف نشان داده است که کاربرد این ماده مفید معدنی موجب افزایش بازده تولید محصولات کشاورزی شده که این افزایش محصول در تعدادی از محصولات کشاورزی بخصوص در صیفی جات حتی تا چهل درصد افزایش تولید نشان داده است.

پشم سنگ مناسب برای باغبانی در چندین کشور (انگلیس، دانمارک، هلند، فرانسه، آمریکا و کانادا) و تحت نام های تجارتی مختلفی (Capogro, Basalin, Pargro, Grodan) تولید می شود. کلمه ای که بارها به گوش تان خورده است و فکر می کنید از آن فقط در صنعت ساختمانی استفاده می کنند، اما جالب است بدانید که یکی از کاربرد پشم سنگ، در کشاورزی است. همانطور که می دانید از سنگ بازالت در یک فرآیند برای پشم سنگ استفاده می شود که می توان آن به شکل مکعب برای این نوع کاربرد، تبدیل کرد. مکعب پشم سنگ دارای عرض یک یا دو اینچ و عمیق یک و نیم اینچی است که برای جوانه زدن دانه جهت کاشت گل استفاده می شود و سپس به خاک یا باغ هیدروپونیک وارد می گردد. اینگونه مکعب ها بهترین مکان به عنوان محیط رشد اولیه برای گیاهان کوچک می باشند. نکته خیلی مهم که باید به آن دقت داشته باشید، این است که پشم سنگ دارای PH بالایی است، بنابراین باید آب و یا محلول خود را به تناسب نیازهای گیاهان خود تنظیم کنید. اگر چه ترکیب شیمیایی پشم سنگ تولیدکنندگان مختلف متفاوت است، مواد سازنده رشته های آنها غیر قابل جذب و مصرف برای گیاهان هستند و لذا تمام مواد غذایی مرتبا بایستی به صورت محلول به گیاه رسانده شوند. پشم سنگ به صورت تخت مکعبی یا دانه دانه (گرانول) به فروش می رسد. تخت های مکعبی از نظر طول و عرض متفاوت اند، اما معمولا برای پرورش طولانی مدت سبزیجات گلخانه ای از قبیل خیار، گوجه و فلفل عمق شان ۷.۵ سانتی متر است. از دیگر ویژگی پشم سنگ، تولید سالم با کیفیت بالا به علت عدم وجود عناصر زیان بار در محصول مثل نیترات های اضافی، فلزات سنگین، عناصر میکروبی و قارچی، سموم و ... می باشد. صرفه جویی در مصرف آب آبیاری و همچنین افزایش کارایی مصرف آب در گیاه (افزایش تولید ماده خشک گیاه نسبت به آب مصرفی) از دیگر مزایای کشت هیدروپونیک با پشم سنگ می باشد. صرفه جویی در سطح کشت اشغال شده و استفاده از فضای بیشتر نیز قابل اهمیت است. آشنایی گلخانه داران و دیگر تولید کنندگان مثل پرورش دهندگان گل در منازل و حتی گل فروشی ها، برای اجرا با روش کشت بدون خاک با پشم سنگ، باعث کاهش هزینه های زیادی برای آن ها می شود، از جمله کاهش هزینه های کارگری مربوط به کنترل علف های هرز، آفات و بیماری های مربوط به خاک، اصلاح و عملیات خاکورزی، وجین و سله شکنی را می توان نام برد. پس شهروندان علاقه مند می توانند برای پرورش گل های زینتی و برخی سبزیجات مصرفی خود از روش کشت بدون خاک به ابعاد مختلف ولی کوچک در منزل استفاده نمایند.

واژه لیکا از عبارت light expanded clay aggregate به معنی دانه رس سبک منبسط شده گرفته شده است. این دانه‌ ها از انبساط خاک رس در کوره‌ های گردان با حرارتی حدود ۱۱۰۰ الی ۱۲۰۰ درجه سانتی گراد به دست می‌آیند. دانه‌ های لیکا دارای شکل تقریبا گرد و سطح زبر و ناهموار هستند. رویه میکروسکوپی خارجی دانه‌ ها دارای خلل و فرج ریز و قهوه ‌ای رنگ و بخش داخلی دانه ‌ها دارای بافت سلولی سیاه رنگ می ‌باشد. هر دانه لیکا دارای فضاهایی است که مواد مغذی جذب آنها شده و به تدرج به گیاه میرسد و همچنین اکسیژن را به ریشه می رسانند که این امر در کشت هیدروپونیک اهمیت بسیاری دارد. آب بین سنگریزه های لیکا به سرعت، عبور می کند و ریشه گیاهان سالم میماند و باعث افزایش حجم ریشه می شود. یکی از موارد کاربرد لیکا طبق تجربه ی بدست آمده در بخش علمی و تحقیقاتی تک کاکتوس استفاده بر روی بستر کشت کاکتوس و ساکولنت می باشد به این صورت که بعد از اینکه جوانه های کاکتوس ها تا حدی رشد کردند و به مرحله ای رسیدند که به سمت خاک متمایل می شوند و حالت افتاده پیدا می کنند، از دانه های لیکا برای نگهداشتن جوانه ها می توان استفاده کرد و لابلای جوانه ها ریخته شود که جایگزین مناسبی به جای سنگ ریزه می باشد به دلیل اینکه تا حد زیادی رطوبت را نگه می دارد و این برای بستر کشت مهم است که رطوبت حفظ شود و مزیت دیگر این است که بر خلاف سنگ ریزه با وجود نور و رطوبت جلبک نمی بندد. لیکاها به نسبت سایر مواردی که برای کاشت گیاه مانند شن، ماسه و پرلیت فضای بیشتری دارند. این به این معنی ست که، فضای بیشتر موجب نفوذ بیشتر است. بنابراین در صورت وجود گرد و خاک و یا هر چیز دیگر امکان وجود مشکل برای گیاه تان بسیار کم است. لیکا ها از این جهت که باعث تخلیه آب اضافی و جریان بهتر آب می گردند بسیار مورد توجه هستند. اگرچه لیکا ها موادی معدنی به حساب می آیند و جز آلاینده ها محسوب نمی شوند اما تلاش این است که برای استفاده از لیکاها به مشکل بازیافت نخوریم. تا زمانی که حالت نمکی شدیدی در بالای لیکاها ایجاد نشود شما می توانید با شستشوی مجدد از آن ها استفاده کنید. از جمله مواردی که در مورد استفاده از دانه های لیکا توسط شرکت های تولید کننده به آن اشاره می شود این است که این دانه ها بهترین بستر کشت گیاهی هستند. بهتر است بدانید بیان چنین مطالبی از طرف شرکت های تولید کننده صرفا جنبه تبلیغاتی دارد و دانه های لیکا به تنهایی نمی توانند بستر کشت مناسبی برای گیاهان باشند به این دلیل که عاری از مواد غذایی مورد نیاز گاهان هستند. دانه های لیکا فواید بسیاری دارند که میتوان از آنها بهره جست اما فقط زمانی که به مقدار مناسب و با خاک مناسب، جهت کشت گیاهان ترکیب شوند. در کشت های هیدروپونیک و ایروپونیک نیز می توان از لیکا استفاده کرد که در آن صورت نیز مواد غذایی گیاه به صورت محلول در آب یا بصورت مه پاشی در هوا، در تماس با ریشه گیاه قرار می گیرد.

ورمی کولیت یک ماده معدنی سیلیکاته است که در اثر گرم شدن، منبسط می شود. ورمی کولیت منبسط شده دارای ویژگی های منحصر به فرد و متنوعی نظیر سبک وزن، صرفه جویی در انرژی زمانی که به عنوان عایق استفاده می شود، غیر قابل اشتعال، بسیار جاذب، PH خنثی، بی اثر، غیر واکنش پذیر به همه اسیدهای قوی اما قابل فشرده است. این ویژگی های مطلوب به محصول اجازه می دهد به طور گسترده ای در کاربردهای صنعتی و تجاری از جمله: بسته بندی، حفاظت از آتش، عایق نسوز و نسوز با درجه حرارت بالا، بتن سبک، گچ، پوشش و لاینر استخر شنا، خوراک دام، لنت سازی و مخلوط باغبانی استفاده شود. ورمی کولیت باغبانی شرکت توسعه معادن و مواد معدنی آسیا تمیز، بدون بو، غیر سمی و استریل است. PH بطور کلی خنثی و در محدوده هفت است اما به علت حضور ترکیبات کربنات همراه واکنش آن معمولا قلیایی است. ورمیکولیت حاوی خواص تبادل کاتیونی است. بنابراین می تواند مواد مورد نیاز ریشه گیاه شامل آمونیوم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم را در خود نگه دارد. ورمیکولیت هنگامی که با کوکوپیت، پیت ماس و یا کودهای آلی ترکیب شود باعث رشد سریع تر ریشه ها و کمک به ریشه های جوان تر می شود. این مخلوط به حفظ هوا، مواد غذایی و رطوبت کمک می کند و آنها را آزاد می کند زیرا گیاه به آنها نیاز دارد. این محصول بسیار سبک وزن است و به راحتی با خاک، کوکوپیت، ذغال، پیت ماس، کودهای آلی، آفت کش ها و علف کش ها ترکیب می شود. نسبت آب به هوای موجود در ورمی کولیت ها و ذغال سنگ و کوارهای کودها باعث افزایش سرعت رشد ریشه و سهولت در تولید نهال ها و دانه های سالم می شود. به دلیل آنکه هنگام پردازش فرآیند استریل است، به هیچ مواد افزودنی درمانی و دیگری به کود نیازی ندارد. این محصول برای رشد موثر در محیط کشت معروف است. بیشتر برای فرمولاسیون کمپوست با ذغال نارس یا کوار استفاده می شود، که این امر باعث شده تا محیط مناسبی برای رشد و نمو این گیاه به وجود بیاید. تهویه خاک را بهبود بخشیده و باعث آزادسازی مداوم کود اضافه شده و رطوبت خاک را به خوبی حفظ می کند. همچنین این محصول منیزیم، پتاسیم و مقدار کمی از مواد معدنی دیگر را به خاک اضافه می کند.

بستر کشت سنگریزه بسیار ارزان است و همه جا در دسترس است. ذرات بستر کشت سنگریزه معمولا بین دو تا پانزده میلی متر است. قدرت نگهداری آب بستر کشت سنگریزه بسیار کم است و مواد غذایی به سرعت از دسترس ریشه خارج می شود. مخلوط سه به یک سنگریزه و ماسه محیط رشد خوبی برای ریشه گیاهان فراهم می کند. البته سنگریزه و پرلیت نیز مناسب است.

بستر کشت مصنوعی را می توان در این موارد معرفی نمود:

یکی از عوامل مهم در رشد گیاهان گلخانه انتخاب خاک مناسب است. گیاهان موجود در گلخانه دارای محدودیت هایی از نظر محیط رشد ریشه در مقایسه با شرایط طبیعی می باشند. برای جبران کمبودها باید خاک بستر کشت به گونه ای انتخاب شود که در رشد گیاهان خللی وارد نگردد. بستر کشت گلخانه ای مانند هر بستر کاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی هستند که عبارتند از: مخزن مواد غذایی | نگهداری آب و در دسترس قراردادن آن برای گیاه | تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر | محل استقرار گیاهان. در خاک با زهکشی مناسب آب اضافی باقی نمی‌ماند. آب اضافی در خاک معمولاً باعث پوسیدگی ریشه و انتقال پوسیدگی به تنه گیاه خواهد شد. همچنین در خاک باید هوا نیز در جریان باشد. ریشه‌ها نیز برای بقا به جریان هوا تا حدودی نیاز دارند. خاک‌های سنگین هم زهکشی مناسبی برای آب ندارند و هم جریان هوا در آن به خوبی انجام نمی‌شود. همانگونه که پیش از این اشاره شد، اصولا میزان تهویه در خاک ‌هایی که بافت سبک دارند بیشتر از خاک ‌هایی است که بافت سنگین دارند. منظور از تهویه نیز یعنی میزان وجود هوا در بین ذرات خاک. توجه داشته باشید که در درون خاک و به‌جز ذرات آن، اجزا دیگری همانند هوا و آب نیز وجود دارند. میزان تهویه خاک مهم است زیرا وجود هوا در خاک برای تنفس ریشه‌ ها مهم است. در این بخش از مقاله به معرفی برخی از انواع بستر کشت گلخانه اشاره می کنیم.

الف) خاک کوش
مخلوطی از خاک برگ و کود حیوانی که به تدریج پوسیده و حرارت خود را از دسـت داده باشد اصطلاحا خاک کوش نامیده می شود. از این خاک نیز در گل کاری استفاده می شود. برای ایجاد گرمای مصنوعی داخل شاسی های پرورش گل، برگ خشک و کود حیوانی تازه را مخلوط و تل نموده، روی آن را با خاک برگ و یا خاک زراعی معمولی می پوشانند، در داخل این مخلوط حرارتی تولید می شود که در فصل زمستان برای نگهداری گل ها و پیش رس کردن گل های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. پس از رفع احتیاج این برگ های پوسیده که با کود و خاک مخلوط است خاکی قوی و مرغوب برای تربیت گل ها و پاره ای گیاهان تولید می نماید. به عبارت دیگر خاک کوش مخلوطی از خاک برگ معمولی پوسیده و کود می باشد.
ب) خاک برگ سیلیسی
خاک برگ معمولی دارای مقدار زیادی آهک می باشد، لذا برای گیاهان آهک گریز قابل استفاده نیست. برای این دسته از گیاهان از برگ گیاهان آهک گریز که در زمین های سیلیسی یعنی بدون آهک رشد و نمو می کنند، خاک برگ تهیه می شود. خاک جنگل پاره ای از انواع بلوط نیز دارای این خاصیت می باشد، زیرا این درخت نیز در زمین های سیلیسی رشد و نمو کرده و برگ های آن فاقد آهک می باشد و به این دلیل است که می گویند بهترین خاک برای نباتات آهک گریز خاک برگ بلوط می باشد. سیلیس با کنترل تبخیر و تعرق در گیاهان، موجب افزایش ضخامت دیواره سلولی می شود. از این رو گیاه به تنش های محیطی مانند کم آبی، افتاب سوختگی، گرما و خشکی از خود مقاومت نشان می دهد.
پ) خاک باغچه
خاک از ذراتی تشکیل شده است که از نظر اندازه شامل شن، لای(سلیت)، و رس می باشد. موفقیت یک باغچه ارگانیک به خاک آن بستگی دارد، تفاوت زیادی بین خاک خوب و نامرغوب وجود دارد. تفاوت خاک کشاورزی و خاک معمولی در وجود مواد آلی در خاک کشاورزی است که خاک های معمولی از این نظر فقیر هستند و دوم جنس خاک از نظر دانه بندی است که این مورد در نگهداری آب و همچنین حرکت ریشه گیاه تآثیر مستقیم دارد. در نتیجه می توان اینگونه گفت که خاک کشاورزی یا خاک باغچه، مخلوطی از مواد معدنی و آلی هستند که از تجزیه و تخریب سنگ ها بوجود آمده اند.
ت) خاک برگ
خاک برگ از پوسیدن و تجزیه ی برگ درختان تولید می شود. این نوع خاک از حیث مواد غذایی بسیار ضعیف بوده و به این دلیل هیچ زمان به تنهایی برای کشت استعمال نمی شود و همیشه آن را با انواع دیگر خاک ها به نسبت لازم و با توجه به احتیاج هر گیاه مخلوط می نمایند. تنها فایده این خاک سبک و قابل نفوذ کردن خاک های سخت می باشد. انواع مختلف کود برگ در بسته بندی های متفاوت برای مصرف به بازار عرضه شده است. فاکتورهای تغییر دهنده خصوصیات کود برگ معمولاً به چگونگی تهیه آنها، سن و عمق مواد آلی به دست آمده بستگی دارد. برای به دست آوردن خاک برگ در فصل پاییز که موقع خزان درختان است، برگها را جمع آوری کرده و در محلی روی سطح زمین و یا در گودالی توده می کنند و پس از آن که مقدار زیادی آب روی آنها ریخته شد با پا یا هر وسیله سنگینی مانند غلطک و غیره برگ ها را می فشارند. سپس مجدداً مقداری برگ خشک اضافه و پس از آب پاشی برگ ها را متراکم می کنند. این عمل چندبار تکرار می شود تا ضخامت توده برگ ها به یک تا ۱.۵ متر برسد. به مرور زمان در اثر رشد و نمو باکتری های خاصی در توده برگ ها تخمیر شروع شده حرارت زیادی ایجاد می شود. سه تا چهار ماه یکبار این توده برگ را مخلوط کرده و مکان آن را تغییر می دهند و سپس مجدداً در محل دیگری انباشته می کنند. به این ترتیب پس از هشت تا دوازده ماه بیشتر برگ ها تبدیل به هوموس می شود. بهترین خاک برگ ها خاکی است که حداقل سه یا چهار سال مانده باشد. از تجزیه برگ هایی مانند برگ درختان میوه، بهترین خاکبرگ تشکیل می شود. از برگ هایی مانند برگ درخت چنار خاکبرگ مرغوبی به دست نمی آید. همچنین کود برگ جهت تولید کودهای ترکیبی کودی است که دارای بافتی سلولی و رنگی روشن است. مصرف کودهای برگی با ذرات ریز که غالباً دارای رنگ تیره و سیاهی هستند، جهت تهیه کود ترکیبی مناسب نبوده و تنها در مواردی که از کودهای برگی با بافت سلولی استفاده می شود. می توان قدری از آن را با هم مخلوط و استفاده نمود تا بتوان نیاز مواد غذایی گیاه را بر طرف کرد. کود برگ بایستی دارای قدرت بالای نگهداری آب باشد تا گیاه بتواند مواد غذایی موجود در آب را جذب و آماده بهره برداری ریشه بنماید.کود برگ مناسب معمولاً در عمل تهویه خاک بسیار موثر می باشد. همچنین باید عاری از مولدهای بیماری، حشرات مضر و بذور علف هرز بوده و درجه اسیدی آن حدود ۳ تا ۴.۵ باشد.
ث) خاک گلدانی
یکی از اصلی ترین نیاز برای نگهداری گیاهان آپارتمانی انتخاب خاک مناسب برای کاشت و پرورش می باشد که باید هم متناسب با نوع گیاه و هم دارای مواد مغذی جهت رشد گیاهان آپارتمانی باشد، پس انتخاب یک خاک مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. عموما خاک سطح الارضی زمین چمنی که به مدت طولانی رشد کرده باشد (بیش از شش ماه) را خاک گلدانی گویند. چمن های طبیعی عموما از نباتات خانواده گندمیان هستند که در زمین های رس و شنی که مقدار کافی آهک داشته باشند می رویند. خاک چمن مخلوطی است از این نوع خاک ها و پوسیده ی گیاهانی که در آن روئیده و زندگانی می کنند. بنابراین خاک چمن نوعی خاک رس و شنی با مقدار کافی آهک و هوموس است. یک اصل اساسی وجود دارد و آن هم بالا بودن زهکشی است، اکثر گیاهان آپارتمانی که در گلدان نگهداری میشوند به خاکی با زهکشی بالا نیاز دارند پس حتما از پرلیت و یا ماسه در ترکیبات خاک باید استفاده شود. سبک بودن خاک گلدان به این مفهوم است که آب به راحتی از آن عبور کرده و از منافذ پایین گلدان خارج شود چون تجمع آب در زیر گلدان موجب پوسیدگی و از بین رفتن گیاهان خواهد شد. به منظور تهیه خاک چمن با بیل های پهن قطعات بزرگ چمن را با ریشه و خاک اطراف ریشه از زمین برداشت کرده و در محلی توده می کنند. در موقع توده کردن قطعات چمن باید دقت نمود که در دو طبقه متوالی چمن ها با یکدیگر تماس داشته باشند و در طبقه بعد ریشه ها روی هم قرار گیرند. در مدت یکسال سه یا چهار مرتبه توده را خراب و در محل دیگری انباشته می کنند. در صورت امکان توده چمن را با ادرار چهار پایان مرطوب می نمایند. به این ترتیب خاکی به دست می آید که حاوی عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به ویژه ازت می باشد. همچنین به علت وجود بقایای گیاهانی که در گلدان و یا جعبه های کشت پرورش می یابند و نخل های بزرگ و درخت مرکبات مسن بسیار مناسب است. به عبارت دیگر ترکیبی یکسان از شن، رس و مواد آلی تشکیل خاک گلدانی را می دهند. لازم به تذکر است که با توجه به طبقه بندی خاک در نقاط مختلف و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مواد متشکله، تهیه خاک گلدان متفاوت و متغیر می باشد. در پاره ای مواقع می توان از عمق ۲۰-۳۰ سانتی متر خاک که معمولاً از لحاظ مواد آلی متغیر است به عنوان خاک گلدان مصرف نمود. تغییرات قطر ذرات خاک از شن به سیلت و بالاخره رس و همچنین تغییر میزان مواد غذایی، درجه اسیدی، آلودگی های میکروبی، حشرات و علف هرز از دیگر عواملی می باشند که در نوع خاک گلدانی تغییرات مهمی را باعث می گردند.

بستر کشت گلخانه ای پالیز توانسته است جایگاه بسیار خوبی را برای خود مهیا کند و در بین گلخانه داران از اهمیت بالایی برخوردار شود. بستر کشت پالیز را می توان به راحتی در گلخانه ها مورد استفاده قرار داد. جذب بهتر عناصر و مواد مغذی در خاک توسط باکتری های فعال، افزایش میکروارگانیسم های مفید خاک توسط قارچ های مایکوریزا، فعالیت بیشتر ریشه و افزایش و زنده سازی ریشه های مویی، بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک، کاهش بیماری های خاکزی و ریشه ای را می توان به هنگام استفاده از بستر کشت پالیز شاهد بود. در ادامه به برخی از این موارد به صورت اجمالی نگاهی خواهیم انداخت.

محاسن کشت گلخانه ای را می توان بشمرد و به آن ها دقت کرد. به دلیل پوشش گلخانه ای در کنترل اقلیم های مختلف، راندمان تولید در حد بسیار بالایی قرار می گیرد. نسبت به فضای آزاد در واحد سطح، محصول تولیدی به چند برابر افزایش یافته و نیز از بالاترین کیفیت برخوردار است. میزان آب مصرفی گلخانه در حداقل ممکن می باشد که با توجه به کاهش شدید ذخایر آب شیرین از اهمیت بسیاری برخوردار است. کاهش زمان به روش گلخانه ای امکان پذیر بوده و نسبت به هوای آزاد، محصول در زمان کمتری تولید می شود و به نوعی در بهترین شرایط تقاضای بازار می توان محصول را وارد بازار نمود. پروسه محصول دهی به روش گلخانه ای طولانی تر بوده و کشت محصول به بیش از یک دوره در سال می رسد. هزینه حاصل از نیروی کار در داخل گلخانه نسبت به روش تولید در فضای باز، پاره ای اوقات به کمتر از نصف کاهش می یابد. برای به دست آوردن بیشترین میزان سود در گلخانه ها بایستی به هنگام انتخاب بستر کشت بررسی های زیادی را انجام داد تا بهترین نمونه را خریداری نمود. پالیز کشت در خدمت شما عزیزان است تا به تمامی پرسش های تان در رابطه با بهترین بستر کشت گلخانه پاسخ دهد.